ظروف یک بار مصرف برای اولین بار در دهههای ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ در ایالات متحده امریکا تحت عنوان «ظروف دور ریختنی» (Disposable Tableware”” یا “Single-Use Tableware”) به وجود آمدند و به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفتند. این نوع ظروف شامل لیوانهای کاغذی و پلاستیکی کارتنهای غذا، ظرفهای درب دار بیرونبر و موارد مشابه میشدند.
ظرف یک بار مصرف در ابتدا برای کاهش نیاز به شستشوی ظروف و استفاده آسان در مواقعی مانند پیکنیکها یا غذاهای تحویلی مورد استفاده قرار گرفتند. این نوع ظروف به عنوان یک نوآوری در دهههای بعد به سرعت جا افتاد و به دلیل سهولت در استفاده و پاسخ به یکی از بنیادی ترین اصول زندگی مدرن یعنی لزوم افزایش سرعت در انجام کارها، کم کم در سراسر جهان شناخته و مورد استفاده قرار گرفت. از سمت دیگر کشورهای ثروتمند اروپایی و امریکایی با روند سرمایهداری روزافزون خود به دنبال رفاه و آسایش بیشتر به دام فرهنگ ناپایدار مصرف گرایی گرفتار شده و منفعت شخصی جای مصلحت عمومی را در این جوامع گرفت. اما به مرور زمان و با شدت گرفتن دغدغههای زیست محیطی و پلاستیکی شدن بیش از حد مصرف مردم در مورد این ظروف و مسائلی مانند آلودگی محیطی و مدیریت زبالههای تولیدی و استفاده آنها به چالش کشیده شد. از طرفی با شکل گیری انجمنها و برگزاری کنفرانسهایی مانند کنفرانس جهانی محیط زیست استکهلم و کنفرانس محیط زیست و توسعه پایدار ریو این دغدغه تدیل به موجی جهانی شد و دولتها و ملتها را به سمت اصلاح الگوی مصرف و مبارزه با مصرف گرایی تشویق کرد. همچنین سیاستهایی در خصوص محدودیت در تولید و استفاده از نفت برای کشورهای تولیدکنده آن گذاشته شد. زیرا همانگونه که میدانیم ماده پایه تمامی مواد پلی اتیلنی نفت خام بوده و این ماده از اهمیت زیادی در اقتصاد جهانی، حفظ سلامت محیط زیست و توازن قدرتهای جهانی برخوردار بوده و هست. امروزه استفاده بیش از اندازه از پلاستیک به امری مذموم تبدیل شده است.
ظروف کاغذی پیشنهادی طبیعت دوست
استفاده از ظروف کاغذی به عنوان جایگزینی برای ظروف پلاستیکی به دلیل ملاحظات زیست محیطی آنها در دهههای اخیر به شدت رشد یافته است. ظروف کاغذی از کاغذ سلولزی تولید میشوند و میتوانند به عنوان لیوانها، سفرهها، ظروف تعبیهشده برای مواد غذایی و لیوانهای کاغذی برای سرو نوشیدنیهای گرم یا سرد مورد استفاده قرار گیرند. در کشورمان ایران نیز این ظروف ابتدا با لیوانهای کاغذی در کافهها و اغذیههای خیابانی در دهه ۸۰ شمسی مورد توجه و استقبال قرار گرفت و بسیاری از کیوسکهای سرو قهوه و کافهها لیوان کاغذی را جایگزین لیوانهای پلاستیکی قدیمی کرده و بخصوص در اجتماعات دانشجویی و گردشگری علاوه بر تکیه بر شعارهای زیست محیطی بیزینس خود را توقیت کرده و در ارائه نوشیدنیهای خود ایجاد تحول کردند.
در دههی اخیر اما استفاده از کاغذ محدود به لیوانهای یکبار مصرف نبوده و در بسته بندی انواع فست فودها و کافی شاپها فراگیر شده و شکل گسترده تری به خود گرفته است. به نحوی که بسیاری از برندهای معروف و شناخته شده محصولات خود را در این قالب به بسته بندی رسانده و انواع سالاد، پیش غذا، سوخاریها و ساندویچها در این گونه بسته بندی تهیه و توزیع میگردند.
یک چالش باقیی مانده
درست است که استفاده از ظروف کاغذی و جایگزینی آنها به جای ظروف یکبار مصرف پلیاتیلنی یک گام رو به جلو برای مبارزه با آلودگی محیط زیست شناخته میشود. ولی این پایان ماجرا نیست. قدم نهایی مبارزه با تولید و استفاده سرکشانه از منابع تجدید ناپذیری چون نفت و سلولزهای گیاهی و همچنین بازگشت زبالههای آنها به چرخه صنعت میباشد. تا بدینوسیله از مصرف بی رویه این منابع جلوگیری گردد. سزاوار است که ما شهروندان همواره نسبت به آینده فرزندانمان و کره زمین دغدغه مند بوده و با پرهیز از مصرف بی رویه و تفکیک زبالهها در محل تولید، شهرداریها و کارخانههای بازیافت را در این امر یاری کنیم و سهم خودمان را در بهبود شرایط نامطلوب کنونی ادا کنیم.